Kmita Jan (Sobieński, zwany Noskiem) h. Szreniawa (zm. między 1458 a 1460), kasztelan przemyski i lwowski. Był synem Mikołaja Kmity, kasztelana przemyskiego, i jego drugiej żony Małgorzaty Michałowskiej, kasztelanki krakowskiej, bratem Dobiesława. Występuje w źródłach w r. 1438 na rokach sądowych w Sanoku, u boku ojca dopuszczony, jak świadczą dalsze wzmianki źródłowe z tego okresu, do wspólnego zarządzania i gospodarowania potężnym już wtedy latyfundium Kmitów-Sobieńskich w ziemi sanockiej. W r. 1439 znalazł się K. obok swego krewnego Mikołaja Kmity w obozie Spytka z Melsztyna pod Grotnikami, podpisawszy akt jego konfederacji. Przynależność K-y i w ogóle Kmitów do obozu reform, młodych (iuniorów) zwolenników ruchu husyckiego, a następnie dworskiego stronnictwa królowej Zofii, była podyktowana prawdopodobnie m. in. rywalizacją o ziemie ruskie z Odrowążami-Sprowskimi, związanymi ściśle z ugrupowaniem oligarchicznym Oleśnickiego, przeciwko któremu iuniorzy walczyli; w każdym razie później, za Kazimierza Jagiellończyka, Kmitowie m. in. stanowili na tym terenie przeciwwagę w rozwoju magnackiej fortuny Sprowskich. Po klęsce grotnickiej iuniorów (3 V 1439 r.) w okresie rządów Oleśnickiego aż do objęcia władzy w Koronie przez Kazimierza Jagiellończyka, K. nie piastował żadnych godności. Występuje więc w źródłach z l. 1439–47 stale u boku ojca w sprawach majątkowych w ziemi sanockiej; stykał się ze skupionymi przy królowej Zofii byłymi konfederatami «husyckimi» i malkontentami dążącymi do przeprowadzenia zasadniczych reform w kraju w oparciu o rządy Jagiellonów. Szczególnie bliskie były kontakty K-y z Janem Kuropatwą z Łańcuchowa, podkomorzym lubelskim, Janem z Zagórzan, marszałkiem dworu królowej i kasztelanem zawichojskim, a później z Mikołajem Pieniążkiem z Witowic, starostą krakowskim, i in.
W okresie bezkrólewia 1444–7 Kmitowie, a w tym i K. popierali w całej rozciągłości program osadzenia na tronie polskim drugiego syna Jagiełły, Kazimierza. Po koronacji Kazimierza Jagiellończyka K. znalazł się od razu przy królu, zyskując po zmarłym ojcu godność kasztelana przemyskiego, poświadczoną źródłowo w r. 1448, a niedługo potem (1449) kasztelana lwowskiego. Latem 1448 r. jako kasztelan przemyski, towarzyszył K. królowi w objeździe Rusi i Podola, stając się z czasem jednym z głównych wykonawców polityki królewskiej na tym obszarze. W kwestii konfliktu między Koroną i Litwą o Wołyń i Podole, który w r. 1451 ujawnił się z całą ostrością, K. poparł stanowisko panów małopolskich. W sprawie tej, jako delegat Rusi i kasztelan lwowski, wziął udział w sejmiku prowincjonalnym Małopolski w lutym 1451 r. i uchwały jego co do przyłączenia tych ziem do Korony «ustnie oraz na piśmie» przekazywał w marcu t. r. na zjeździe panów ruskich we Lwowie. W tym czasie też zetknął się K. ze sprawą obrony Rusi i Podola przed najazdami tatarskimi i mołdawskimi. W związku z tym w czerwcu 1452 r. przybył do Krakowa; wtedy poręczył, z innymi dostojnikami koronnymi, za króla Żydowi Nastkowi, celnikowi lwowskiemu, nie znane bliżej pożyczone sumy. W r. 1453 w sierpniu znalazł się w składzie poselstwa do Mołdawii, które we wrześniu t. r. odebrało homagium od wojewody mołdawskiego Aleksandra i zapewnienie, iż jest on gotów złożyć królowi polskiemu hołd osobiście w którymś z miast ruskich. Poselstwo to odbyło też rozmowy z kanclerzem Mołdawii Michałem i wypłaciło mu przeznaczoną przez króla pensję 100 zł, zabezpieczonych na dochodach z żup krakowskich i ruskich. K., zaangażowany w sprawy ruskie i obronę południowo-wschodnich granic korony, nie brał prawdopodobnie udziału w wojnie 13-letniej.
Ośrodkiem włości K-y był zamek Sobień, niedaleko Sanoka, Lesko oraz Bachórz i Bachórzec, ponadto dziesiątki wsi, całość tworząca swego rodzaju «państwo sobieńskie». W r. 1456 własność K-y na Bachórzu i Sobieniu została zakwestionowana przez bratanków Stanisława i Mikołaja Kmitów z Dubiecka. Spór załatwił K., zdaje się, przez rezygnację z Bachórza i Bachórzca, pozostając w posiadaniu zamku sobieńskiego, gdyż w rok później tytułował się «de Sobień, de Bachow et Stupnicza heres». Rozszerzył swe włości w ziemi przemyskiej (wieś Korytniki) oraz w zachodniej części ziemi sanockiej (Iwonicz). Przed r. 1449 zabezpieczył oprawę żonie Marcie z Bachowa (pochodzącej, jak się zdaje, z rodziny Wątróbków-Strzeleckich) na Bachórzu, a w r. 1458 na kilku innych wsiach i w sumach zapisanych na królewskich: Drozdowicach, Zagórzu i Turynce w ziemi przemyskiej. Pozostawił pięciu synów: Jana, Piotra, Mikołaja, Stanisława i Andrzeja, piszących się z Sobienia, oraz córkę Barbarę, żonę Jana Wojtyckiego, nie żyjącą już w r. 1469. Zmarł K. między 2 VI 1458 a 29 IV 1460.
Boniecki; Dworzaczek, Genealogia; Uruski; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy; Maleczyński K., Urzędnicy grodzcy i ziemscy lwowscy w l. 1350–1783, Lw. 1938, Zabytki Dziejowe, VI; – Kiryk F., Jakub z Dębna na tle wewnętrznej i zagranicznej polityki Kazimierza Jagiellończyka, Prace Kom. Nauk Hist. Oddz. Krak. PAN, Kr. 1967; Krasicki A., Nieco o Kmitach Sobieńskich, „Bibl. Ossol.” (Lw.) 1847 t. 2 s. 23; Prochaska A., Konfederacja Spytka z Melsztyna, Lw. 1887; – Akta grodz. i ziem., V, XI, XIII, XV, XVI; Cod. epist. saec. XV, I, II; Inventarium omnium et singulorum privilegiorum litterarum, diplomatum, scriptarum…, Wyd. E. Rykaczewski, Paryż 1862; Kod. Mpol., IV; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 3486, 3607.
Feliks Kiryk